Caffeine là một trong những hợp chất hóa học phổ biến nhất trong cuộc sống hàng ngày, đặc biệt được biết đến với tác dụng giúp tinh thần tỉnh táo, tăng cường sự tập trung và giảm cảm giác mệt mỏi. Hợp chất này xuất hiện tự nhiên trong nhiều loại thực vật và thường được sử dụng rộng rãi trong các loại đồ uống như cà phê, trà và nước tăng lực. Tuy nhiên, ít ai hiểu rõ chất này hoạt động như thế nào trong cơ thể cũng như tác động của nó đối với hệ thần kinh. Trong bài viết này hãy cùng B52QT COFFEE khám phá caffeine là gì, nó có trong những thực phẩm nào và vì sao nó có khả năng kích thích não bộ mạnh mẽ như vậy.
Caffeine là gì?
Caffeine (tên khoa học: 1,3,7-trimethylxanthine) là một hợp chất hóa học thuộc nhóm alkaloid xanthine, có khả năng kích thích hệ thần kinh trung ương. Nó được tìm thấy trong hơn 60 loài thực vật, đặc biệt phổ biến trong hạt cà phê, lá trà, hạt ca cao và hạt cola. Với đặc tính tác động lên não bộ, chất này giúp người sử dụng cảm thấy tỉnh táo, giảm cơn buồn ngủ và tăng khả năng tập trung.
Hợp chất này có tác dụng nhanh chóng khi đi vào cơ thể. Chỉ sau khoảng 15 – 45 phút sau khi tiêu thụ, caffeine bắt đầu phát huy hiệu quả, đạt đỉnh trong máu sau khoảng 1 giờ và có thể tồn tại từ 3 – 6 giờ tùy theo tốc độ chuyển hóa của từng người. Đặc biệt không chỉ xuất hiện trong các sản phẩm tự nhiên mà còn được bổ sung vào nhiều loại nước giải khát và thực phẩm chức năng nhằm gia tăng hiệu suất tinh thần và thể chất.
Caffeine có trong những loại thực phẩm, đồ uống nào?
Mặc dù cà phê là nguồn cung cấp caffeine phổ biến nhất, nhưng thực tế có nhiều loại thực phẩm và đồ uống cũng chứa hợp chất này. Dưới đây là một số nguồn tự nhiên và nhân tạo thường gặp:
Cà phê
Hàm lượng caffeine có thể dao động từ 100 – 200 mg mỗi ly tùy theo cách pha chế.
- Espresso: Với cách chiết xuất dưới áp suất cao, một shot espresso (~30ml) chứa khoảng 63 mg caffeine.
- Cà phê hòa tan: Loại cà phê này thường có hàm lượng caffeine thấp hơn, trung bình khoảng 30 – 90 mg mỗi ly.
- Cold Brew: Đây là loại cà phê ngâm lạnh, có thể chứa từ 150 – 300 mg caffeine tùy theo nồng độ chiết xuất.
Trà
Sự kết hợp tinh tế giữa Caffeine và L-Theanine
- Trà xanh: Trung bình chứa 30 – 50 mg caffeine mỗi tách, kèm theo L-theanine giúp cân bằng tác dụng kích thích.
- Trà đen: Có hàm lượng caffeine cao hơn, khoảng 40 – 70 mg mỗi tách.
- Trà Yerba Mate: Một loại trà Nam Mỹ chứa khoảng 80 mg caffeine trong mỗi cốc 240ml.
Nước tăng lực và nước giải khát
- Nước tăng lực (Red Bull, Monster, Sting…): Mỗi lon (250ml) chứa khoảng 80 – 150 mg.
- Nước cola (Coca-Cola, Pepsi…): Chứa ít caffeine hơn, trung bình khoảng 30 – 50 mg mỗi lon.
Sô-cô-la và sản phẩm từ ca cao
- Sô-cô-la đen (70% cacao trở lên): Khoảng 20 – 60 mg caffeine trong mỗi thanh 100g.
- Bột cacao nguyên chất: Một muỗng bột cacao (~5g) chứa khoảng 10 – 15 mg.
Viên uống bổ sung Caffeine và thuốc giảm đau
Nhiều sản phẩm hỗ trợ tỉnh táo chứa caffeine, với liều lượng dao động từ 100 – 200 mg mỗi viên. Một số loại thuốc giảm đau như Excedrin có thể chứa khoảng 65 – 130 mg để tăng hiệu quả giảm đau.
Tại sao caffeine có tác dụng kích thích hệ thần kinh?
Cơ chế hoạt động của caffeine trong cơ thể rất đặc biệt. Khi tiêu thụ, chất này nhanh chóng đi vào máu và tác động đến não bộ bằng cách ngăn chặn hoạt động của adenosine, một chất dẫn truyền thần kinh có nhiệm vụ tạo cảm giác buồn ngủ.
Caffeine ức chế Adenosine giúp bạn tỉnh táo
Adenosine là một chất hóa học có trong não, giúp điều chỉnh chu kỳ ngủ – thức. Khi lượng adenosine tăng lên trong ngày, nó làm chậm hoạt động thần kinh và gây cảm giác buồn ngủ. Caffeine có cấu trúc phân tử tương tự adenosine, nên khi đi vào cơ thể, nó chiếm chỗ và ngăn adenosine gắn vào thụ thể của nó. Kết quả là hệ thần kinh vẫn hoạt động mạnh mẽ, giúp bạn cảm thấy tỉnh táo hơn.
>>> Xem bài viết gần đây: Coffee Farm là gì? +9 Coffee Farms đáng ghé thăm nhất thế giới
Tăng cường hoạt động của Dopamine và Adrenaline
Bên cạnh việc ức chế adenosine, caffeine còn kích thích sản sinh dopamine và adrenaline – hai chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến hưng phấn và phản ứng căng thẳng. Điều này giúp:
- Tăng mức độ tập trung và khả năng ghi nhớ
- Cải thiện tâm trạng, giảm nguy cơ trầm cảm
- Tăng nhịp tim, huyết áp và năng lượng cơ bắp.
Caffeine cải thiện hiệu suất thể chất
Nhờ tác động đến adrenaline, caffeine cũng giúp cải thiện hiệu suất vận động bằng cách:
- Tăng cường đốt cháy mỡ thừa, tạo năng lượng cho cơ bắp
- Giảm cảm giác mệt mỏi khi tập luyện
- Tăng khả năng chịu đựng của cơ thể trong các hoạt động cường độ cao
Không chỉ là một chất kích thích giúp bạn tỉnh táo mà còn có tác dụng quan trọng đối với hoạt động của hệ thần kinh. Nó được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống, với cà phê là nguồn phổ biến nhất. Caffeine hoạt động bằng cách ngăn chặn adenosine, kích thích dopamine và adrenaline, từ đó giúp tăng cường sự tỉnh táo và hiệu suất làm việc. Tuy nhiên tiêu thụ cần có liều lượng hợp lý để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
Caffeine bao nhiêu là an toàn cho sức khỏe?
Theo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), lượng caffeine an toàn cho người trưởng thành là khoảng 400 mg/ngày. Đây là mức trung bình, tương đương với:
– 4 tách cà phê phin (~100ml/tách)
– 2, 3 ly cà phê Cold Brew (~240ml/ly)
– 5, 6 tách trà đen (~240ml/tách)
– 2 lon nước tăng lực (~250ml/lon, tùy thương hiệu)
Tuy nhiên, ngưỡng an toàn có thể thay đổi tùy vào cơ địa và khả năng chuyển hóa của từng người. Một số trường hợp có thể nhạy cảm hơn, ngay cả khi tiêu thụ lượng nhỏ.
Lưu ý: Phụ nữ mang thai, trẻ em và những người có bệnh lý nền nên giới hạn lượng dưới 200 mg/ngày hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ.
Dấu hiệu quá liều caffeine và tác dụng phụ cần lưu ý
Khi tiêu thụ quá nhiều cơ thể sẽ phản ứng lại bằng những dấu hiệu tiêu cực, một số triệu chứng quá liều caffeine phổ biến bao gồm:
Nhẹ:
- Hồi hộp, bồn chồn, lo lắng
- Đau đầu, chóng mặt
- Tim đập nhanh hơn bình thường
- Run tay, mất tập trung
Nặng hơn:
- Buồn nôn, đau dạ dày, tiêu chảy
- Khó ngủ, mất ngủ kéo dài
- Tăng huyết áp đột ngột
- Cảm giác mệt mỏi sau khi caffeine hết tác dụng
Nguy hiểm (rất hiếm):
- Loạn nhịp tim, co giật
- Đau ngực, khó thở
- Mất ý thức
Lưu ý nếu bạn cảm thấy bất kỳ dấu hiệu nào nghiêm trọng, hãy ngừng sử dụng cà phê ngay lập tức và tìm kiếm sự hỗ trợ y tế nếu cần.
Tổng kết
Caffeine là một chất kích thích tự nhiên, giúp tăng tỉnh táo, cải thiện hiệu suất làm việc và nâng cao sự tập trung. Mỗi loại cà phê có hàm lượng khác nhau, trung bình từ 30 – 300 mg mỗi ly. Mức tiêu thụ an toàn cho người trưởng thành là dưới 400 mg/ngày, tương đương 4 tách cà phê phin. Quá liều có thể gây lo âu, tim đập nhanh, mất ngủ và các tác dụng phụ khác.
Cảm ơn bạn đọc!
B52QT.COM